اصلاح از نظر علمی
«از جهت علمی انسان تأثیر پذیر است. انعطاف وتأثر او بیش از سایر حیوانات است؛ بحدی که ارسطو اعتراف می‌کند که با تربیت می‌توان اشرار را به اخیار تبدیل کرد.عقل انسان ظرفیت عجیبی برای آموختن دارد و این هنر مربی است که بایدآموخته‌ها را با روح متربی عجین کند درغیر این صورت ذهن او مانند حوضی می‌شود که مملو از آب است.این ظرفیت در کودکی مانند لوحی سفید است که خالی از اغیار است وخمیر مایه فطرت پاک کودک آماده جوانه زدن و رشد است و بهترین دوران برای اصلاح کودکان است، بهر مقدار که بر عمر کودک افزوده می‌شود امکان اصلاح کمتر می‌شود. برخلاف حیوانات که با غریزه هدایت می‌شوند، انسان از غرایز محدودی برخوردار است . بنابراین آنچه انسان را در زندگی هدایت می‌کند تربیت است نه غریزه».3
«تجربه قطعی دلالت می‌کند براینکه معلوماتی که انسان، در زندگی برای خود تهیه می‌کند از هر طریقی که باشد، وقتی متوجه آن معلومات نباشد و یا عمل به آن معلومات دائمی نباشد، به تدریج به بوته فراموشی سپرده می‌شود. عمل در همه شئون دائر مدار علم است. هر زمان که علم قوی باشد عمل قوت می‌گیرد. و هرزمان علم ضعیف باشد عمل هم ضعیف می‌گردد.هر زمان علم، علم صالحی باشد، عمل هم صالح می‌شود، و هر زمان علم فاسد باشد عمل هم فاسد می‌گردد علم و عمل، اثری متقابل در یکدیگر دارند، همه این ها، انگیزه شده است در اینکه جامعه صالحی که علمی نافع وعملی صالح دارد، علم و تمدن خود را با تمام نیرو حفظ کند. و افراد آن جامعه، اگر فردی را ببینند که از آن علم تخلف کرد، او را به سوی علم برگردانند، و شخص منحرف از طریق خیر و معروف را به حال خود واگذار نکنند، و نگذارند آن فرد در پرتگاه منکر سقوط نموده، در مهلکه شر و فساد بیفتد، بلکه هر یک از افراد آن جامعه به شخص منحرف برخورد نمایند، اورا از انحراف نهی کند. چنین [اجتماعی ]که همه افرادش چنگ به« بِحَبْلِ اللَّه»4 دارند، معروف در آن خیر، و منکر در آن شر است و ممکن نیست به عکس باشد ».5

اصلاح از نظر مذهبی
ارسال رسل و انبیا امکان اصلاح انسان را نوید می‌دهد.
اصولا باید و نبایدها، اوامر و نواهی دینی، سفارش به توبه، همه نشاندهنده امکان اصلاح انسان و مطلوبیت اصلاح است. ، سفارش قرآن به خانواده‌ها با این بیان است که «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ نارا ا »6 اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، خودتان و كسانتان را از آتشى كه سوخت آن، مردم و سنگ‌هاست حفظ كنيد: بر آن [آتش‏] فرشتگانى خشن [و] سختگير [گمارده شده‏] اند. از آنچه خدا به آنان دستور داده سرپيچى نمى ‏كنند و آنچه را كه مأمورند انجام مى‏دهند. پیامبران می‌آیند تا نشانه‌های خدا و راه خوشبختی را به مردم نشان بدهند؛ این یعنی که انسان اصلاح شدنی است و درآیه دیگر می‌فرماید:« قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها»،7 كه هر كس آن را پاك گردانيد، قطعاً رستگار شد.
خداوند برای تربیت و اصلاح به پیامبرش دستور می‌دهد که اول از خانواده شروع کن «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها»8 كسان خود را به نماز فرمان ده و خود در آن كار پاى بيفشر. و بعد دستور می‌دهد که فامیل و اقوامت را تربیت نما«وَ أَنْذِرْ عَشيرَتَكَ الْأَقْرَبين9 َ خويشاوندان نزديكت را بترسان، در نهایت به او فرمان می‌دهدکه به هدایت و تربیت مردم اقدام نما«وَ أَنْذِرِ النَّاسَ » 10مردم را از آن روز كه عذاب فرا مى‏رسد بترسان. متاسفانه در جامعه ما بر خلاف این دستور عمل شده است، یعنی اول از مردم شروع شده است؛ در این مسیر هم دامهای شیطان فراهم بوده است که حتی مربیان را هم از خودشان غافل نموده است.
بنابراین، والدین، مربیان و معلمان و همه افرادی که بر فرزندان و متربیان تأثیر گذارند، باید با محاسن رفتار و کردار پسندیده و مطلوب و سازنده اسوه سازی کنند و با اسوه قرار دادن خود و با عمل صالح و ورع و پرهیزگاری و نیز با برخورد شایسته حتی با مخالفان، مردمان را به اسلام دعوت کنند.
«إِنَّما يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاء » 11[او] شما را فقط به بدى و زشتى فرمان مى‏دهد، و [وامى‏دارد] تا بر خدا، چيزى را كه نمى‏دانيد بربنديد.

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5