فرصت‌های پساکرونا

یکی از قوانین سازمانی گشتالت مجاورت است.یک اصل کلی، که در شرایط مساوی، اشیا و رخدادها در میدان ادراکی از نظر فضایی یا زمانی مجاور هستند، در یک واحد متعلق به‌ هم درک می‌شوند.[1]

یعنی برای انتقال مفاهیم دینی می‌توان از تصاویری که بار مثبت ارزشی دارد در فضاسازی بهره برد و برعکس. مثلاً زمان پخش اذان با نشان دادن تصاویر از افرادی که در آن از کار دست کشیده و برای نماز آماده می‌شوند. متاسفانه در تلویزیون این کلیپ مدتهای زیادی موقع اذان پخش می‌شد با این تفاوت که فقط افراد پیر در حال نماز بودند بقیه افراد، مثل نوجوان و جوانان مشغول کار روزمره خود بودند!

 در فیلم‌هایی که با عنوان مفاهیم دینی ساخته شده است، تجمل گرایی تبلیغ شده و یا خرافات را در زمینه فیلم گنجانده است مانند بد یوم بودن صدای کلاغ، سیاه بودن چادر و در نهایت دچار حادثه شدن…! با این وضع کار هنری تاثیر عکس خواهد داشت.

بنابراین تا زمانی که از قرآن برای مجلس ختم مرده ها استفاده می‌شود، خواندن فاتحه برای مرگ افراد است. مجالس ختم مردگان در مساجد برگزار می‌گردد، با استفاده منفی از مجاورت.بهره می‌بریم، نمی‌توانیم زیبایی‌های قرآن و مکان‌های مقدس را به دل و جان جوان انتقال دهیم.کودکی که هر وقت از کنار مسجد می‌گذرد خاطره شیون مادرش به علت مرگ پدر برایش زنده می‌شود و صوت قاری قرآن تداعی کننده مجلس غم ماتم پدر و یا مادر می‌شود، هرگز از رفتن به مسجد شاد نخواهد شد!

 فاتحه یعنی افتتاح، اگر بجای بریدن روبان با قیچی، در مجالس افتتاح از قرائت فاتحه استفاده شود هم مبارک می‌شود و هم خاطره شیرین را در ذهن‌ها تداعی می‌کند.

خانم مبلغی برای جذب دانش آموزانی که به نماز جماعت تمایل نداشتند، از قانون مجاورت استفاده کرد توانست جمعیت دانش آموزان را برای شرکت در نمازخانه به انبوه برساند تا جایی که در نمازخانه جا نبود!

از آن جایی که نوجوانان به زیبایی اهمیت می‌دهند، وی برای جذب دانش آموزان به حجاب، در زیر چادر از مانتوی رنگین و شال زیبا استفاده می‌کرد و در جمع آن ها هنگام بیان معما چادر -چون جلوی چادرش دوخته شده بود -را کنار می‌گذاشت تا آن‌ها او را بدون چادر هم مشاهده کنند.

او با استفاده از طرح معما و چیستان در پایان نماز به این هدف رسیده بود.علاوه بر نماز حجاب و پوشش این امام جماعت هم مورد علاقه دانش آموزان گردید، و مشتاق پوشش او شدند[مرتضی1] .اولیاء دانش آموزان از او می پرسیدند شما چه گفته‌اید که دختر من در منزل دائما از مربی نمازش تعریف می ‌کند!!

در احوال رسول خدا lنقل شده است:برای اقامه نماز خود را معطر می‌کرد و موی سرش را شانه می‌کرد.این همان استفاده از قاعده مجاورت است که بسیار موثر است[مرتضی2] .[2]

پ ن

حالا این کرونا نظم نوینی به جهان می‌‌دهد، اجازه برگزاری ختم مردگان را در مساجد ممنوع کرده است،که اگر هر روز برای فوتی ها در مساجد مراسم ختم گرفته می‌شد، یک خاطره بد تاریخی در ذهن کودک ونوجوان حک می‌شد، بازتاب شرطی که هروقت از کنار مسجد می گذرد، نفرت آن روز برایش تداعی می‌شود. در حالیکه تالار برای کودک و نوجوان یک خاطره خوب و شاد بوجود می‌آورد،که جشن عروسی یا تولد … را در آنجا دیده است.بر همین اساس در شهر ما از همین حالا در حال تهیه یک سالن بزرگ کنار قبرستان هستند که بعد از کرونا مراسم ختم اموات را در همان سالن برگزار کنند. علاوه بر حذف ویژگی مجاورت، مشغول ذمه مسجد هم نباشند، مثل فرسوده شدن اموال، فرش‌های مسجد که با ریخته شدن چای روی آنها باعث پوسیدگی می‌گردد. خصوصا برای مراسم کسانی که هرگز قدم به مسجد نمی‌گذاشته است، مسجد باید غرامت بپردازد. از سوی دیگر برای شرکت کنندگان زن که عذر شرعی دارند، با ساختن مسئله‌هایی از رساله‌ای خود نوشته‌اند، با یک پتو از خانه به مسجد می‌روند و می‌گویند روی پتوی خودم نشسته‌ام ایراد شرعی ندارد!

[1]رضازاده طاهر کاربرد نظریه گشتالت در هنر وطراحی نشریه آیینه خیال شماره 9 ص34 مرداد وشهریور 1387
[2]. عاملی، حر؛ وسائل الشیعه، ترجمه شیخ علی صحت، تهران، ناس، 1361ش، ج1، ص 443.

* برگی از کتاب نقش هنر