أوَ لَمْ يَرَ الَّذينَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَيْ‏ءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنُونَ.

ترجمه: آیا کسانی که ربوبیّت خدا را منکر شده اند ندانسته اند که آسمان ها و زمین به هم پیوسته بودند و ما آنها را از هم گشودیم ، و هر چیز زنده ای را از آب آفریدیم ؟ با این وصف آیا باور نمی کنند که تدبیر امور آسمان ها و زمین همچون آفرینش آنها کار ماست ؟

تفسیر: باز هم نشانه های خدا در جهان هستی: در تعقیب بحثهای گذشته پیرامون عقاید خرافی مشرکان و دلایلی که بر توحید ذکر شد، در آیات مورد بحث، یک سلسله از نشانه های خداوند در نظام عالم هستی و تدبیر منظم آن بیان گردیده و تاکیدی است بر آن بحثها .

نخست می گوید:«آیا کافران ندیده ان دکه آسمانها و زمین پیوسته بوده اند و ما آنها را باز کردیم»! در این که منظور از «رتق» و «فتق» (پیوستگى، و جدایى) که در اینجا در مورد آسمان ها و زمین گفته شده است، مفسران سخنان بسیار گفته اند که از میان آنها سه تفسیر، نزدیک تر به نظر مى رسد و چنان که خواهیم گفت هر سه تفسیرممکن است در مفهوم آیه جمع باشد.

1ـ به هم پیوستگى آسمان و زمین، اشاره به آغاز خلقت است که طبق نظرات دانشمندان، مجموعه این جهان به صورت توده واحد عظیمى از بخار سوزان بود که بر اثر انفجارات درونى و حرکت، تدریجاً تجزیه شد و کواکب و ستاره ها از جمله، منظومه شمسى و کره زمین به وجود آمد و باز هم جهان در حال گسترش است.

2 ـ منظور از پیوستگى، یکنواخت بودن مواد جهان است، به طورى که همه در هم فرو رفته بود، و به صورت ماده واحدى خودنمایى مى کرد، اما با گذشت زمان، مواد از هم جدا شدند، و ترکیبات جدیدى پیدا کردند، و انواع مختلف گیاهان، حیوانات و موجودات دیگر، در آسمان و زمین ظاهر شدند، موجوداتى که هر یک نظام مخصوص و آثار و خواص ویژه اى دارد، و هر کدام نشانه اى است از عظمت پروردگار و علم و قدرت بى پایانش.

3 ـ منظور از به هم پیوستگى آسمان، این است که: در آغاز بارانى نمى بارید، و به هم پیوستگى زمین، این است که: در آن زمان گیاهى نمى رویید، اما خدااین هر دو را گشود، از آسمان باران نازل کرد و از زمین انواع گیاهان را رویانید. روایات متعددى از طرق اهل بیت(علیهم السلام) به معنى اخیر، اشاره مى کند، و بعضى از آنها اشاره اى به تفسیراول دارد. 

بدون شک، تفسیراخیر، چیزى است که با چشم، قابل رویت است که چگونه از آسمان باران نازل مى شود، زمین ها شکافته مى شوند و گیاهان مى رویند، و با جمله: «اَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا»؛ (آیا کسانى که کافر شدند ندیدند…) کاملاً سازگار است، و با جمله «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْء حَیّ» نیز هماهنگى کامل دارد.

ارتیاط و پیوستگی زندگی و آب را با این تعبیر زیبا مشخص کند. آیه بعد اشاره به قسمت دیگری از نشانه های توحید و نعمتهای بزرگش کرده می گوید: ما در زمین کوههای ثابت و مستقری ایجاد کردیم تا انسانها را نلرزاند.

وَجَعَلْنَا فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِهِمْ وَجَعَلْنَا فِيهَا فِجَاجًا سُبُلًا لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ در گذشته نیز گفتیم کوهها همچون زرهی کره ای زمین را در بر گرفته اند و این سبب می شود که از لرزشهای شدید زمین که بر اثر فشار گاز های درونی است تا حد زیادی جلوگیری کند. به علاوه همین وضع کوهها، حرکات پیوسته زمین را در مقابل جزر ومدناشی از ماه به حد اقل می رساند.

از سوی دیگر اگر کوهها نبودند سطح زمین همواره در معرض تندباد ها قرار داشت و آرامشی در آن دیده نمی شد.

همانگونه که در کویرها و بیان های خشک و سوزان چنین است. سپس به نعمت دیگری که آن هم از نشانه های عظمت اوست اشاره کرده می گوید« ما در لابلای این کوههای عظیم، دره ها و راههایی قرار داده ایم تا آنها هدایت شوند وبه مقصد برسند» «وَ جَعَلْنا فِی الْأَرْضِ رَواسِیَ أَنْ تَمیدَ بِهِمْ وَ جَعَلْنا فیها فِجاجاً سُبُلاً لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ»، براستی اگر این دره ها و شکاف ها نبودند، سلسله های جبال عظیم موجود در زمین مناطق مختلف را ؛آنچنان از هم جدا می کردند که پیوندشان از زمین به گلی گسسته می شد، و این نشان می دهد که همه این پدیده ها طبق برنامه و حسابی است.

تفسیر نمونه ذیل آیات 30 و31 انبیا